Δευτερεύουσες Προσωπικότητες

Μέσα στον καθένα από μας υπάρχουν περισσότεροι από έναν «εαυτοί». 

Στην ψυχοθεραπεία τα διαφορετικά αυτά μέρη που κουβαλά ο καθένας μας αναφέρονται συχνά σαν «δευτερεύουσες προσωπικότητες».  Πρόκειται για διαφορετικούς τύπους ενέργειας. Αποτελούν όμως σταθερά πρότυπα ενέργειας και συνήθειες αντίδρασης που είναι αυτόματες. Όλοι τις έχουμε και μας κάνουν αυτό που είμαστε. Μερικές τις γνωρίζουμε, άλλες όχι.

Η σκληρή εργασία είναι μια χαρά, ή απόλαυση κάποιας περιστασιακής «εύνοιας της τύχης» είναι μια χαρά. Το θέμα είναι αν έχουμε επιλογή ή μας τραβάνε από τη μύτη. Αν συμβαίνει το δεύτερο, τότε φυσικά βρισκόμαστε κάτω από τον έλεγχο του εργάτη ή του παίκτη μέσα μας. Και όπως με όλες τις εξαρτήσεις (γιατί στην πραγματικότητα είμαστε εξαρτημένοι), η απλή δύναμη της θέλησης δεν επαρκεί για να μας απελευθερώσει από αυτές.

Ο μόνος τρόπος για να  ξεφορτωθούμε κάτι που μας ενοχλεί πάνω μα, κάτι που θα προτιμούσαμε να μην είμαστε, είναι να προσπαθήσουμε να το γνωρίσουμε καλά, να κατανοήσουμε για ποιο λόγο βρίσκεται εκεί, ποια ανάγκη μας εξυπηρετεί και επομένως για ποιο λόγο νιώθουμε ότι πρέπει να συνεχίσουμε να εξαρτόμαστε από αυτό.

Όλες οι δευτερεύουσες προσωπικότητές μας αναπτύχθηκαν γιατί κατά κάποιο τρόπο μας εξυπηρετούσαν και μας βοηθούσαν να επιβιώσουμε. Δε χρειάζεται να προσπαθήσουμε να τις καταργήσουμε-πράγμα που δε μπορεί να γίνει έτσι και αλλιώς- αλλά μόνο να τις ελέγξουμε, έτσι ώστε, για παράδειγμα, να μη μας «τραβούν από τη μύτη» πια, να μας υποχρεώνουν να κάνουμε πράγματα που δε θέλουμε. Όσο καλύτερα γνωρίζουμε ποιες ακριβώς είναι οι δευτερεύουσες προσωπικότητες μας και πώς συμπεριφέρονται, τόσο μεγαλύτερο έλεγχο της ζωής μας αποκτάμε. Γιατί διαθέτουμε πλέον περισσότερες επιλογές ως προς την αντίδραση και είμαστε ικανοί να πράττουμε λιγότερο αυτόματα, οδηγούμενοι από τη συνήθεια και την παρόρμηση.

Μερικές από τις Δευτερεύουσες Προσωπικότητες

Το εσωτερικό παιδί

Αυτό είναι το πιο ευάλωτο, αγνό κομμάτι του εαυτού μας. Δείχνει εμπιστοσύνη, είναι φρέσκο, ικανό για στενή επαφή και ζεστασιά, αυθορμητισμό και αγάπη.

Είναι η ικανότητά μας να συνεχίζουμε να μαθαίνουμε, να νιώθουμε θαυμασμό και να είμαστε παιχνιδιάρηδες. Αποτελεί το τρυφερό μας κέντρο, τον πλησιέστερο και ευαίσθητο πυρήνα, το κομμάτι που αισθάνεται.

Το εσωτερικό παιδί παραμένει μαζί μας σε όλη τη διάρκεια της ζωής μας και πολλοί άνθρωποι συνηθίζουν να το κρύβουν (οι άντρες περισσότερο). Αν αγνοούμε το εσωτερικό μας παιδί, τότε αυτό αντιδρά. Αρχίζει να κατηγορεί, να φοβάται, να κλαίει για να τραβήξει την προσοχή, να μας καταδυναστεύει μέχρι να το ακούσουμε.

Το εσωτερικό παιδί δεν είναι σοφό με κοσμικό τρόπο. Θέλει πάνω απ’ όλα ασφάλεια, αγάπη και αγκαλιά. Όταν δεν του τα δίνουμε, τότε μας κάνει να νιώθουμε πανικό, μοναξιά, απώλεια και σύγχυση.

Είναι πολύ σημαντικό να μάθουμε να αναγνωρίζουμε και να τρέφουμε το εσωτερικό μας παιδί και να ακούμε τις ανάγκες του.

Ο εσωτερικός  γονιός /ελεγκτής

Επειδή το εσωτερικό παιδί είναι ευάλωτο, έχουμε αναπτύξει όλοι, άλλοι λιγότερο και άλλοι περισσότερο, δυναμικούς εσωτερικούς γονείς για να το προστατεύουν.

Αυτή η προσωπικότητα του γονέα αποτελεί την ενδοπροβολή όλων των αυταρχικών προσώπων που μας επηρέασαν κατά το παρελθόν: γονείς, δασκάλους, ιερείς κλπ. Τους κουβαλάμε μέσα μας και μας προειδοποιούν, μας καθοδηγούν, μας ελέγχουν προκειμένου να μας προφυλάξουν από το κακό.

Το πρόβλημα προκύπτει αν ο ελεγκτής μας υπερβάλλει. Αν είμαστε υπερπροστατευμένοι κατά την παιδική μας  ηλικία, αν μας έμαθαν να ακολουθούμε αυστηρούς θρησκευτικούς κανόνες ή μας τιμωρούσαν για μικροπράγματα, τότε υπάρχει πιθανότητα να έχουμε αναπτύξει ελεγκτές που βλέπουν τον κόσμο σαν επικίνδυνο. Μπορεί το άτομο να αναπτύξει ακόμα και σχιζοειδή προσωπικότητα.

Θα περιορίσουμε πολύ τον τρόπο με τον οποίο υπάρχουμε στον κόσμο προκειμένου να συμβιβαστούμε με αυτό που προσδοκούσαν από εμάς αυτοί που μας ανάθρεψαν.

Πρέπει να μάθουμε να αναγνωρίζουμε πότε ο ελέγχουμε πέρα από τα επιθυμητά όρια και ο καλύτερος τρόπος για να χειριστούμε τον ελεγκτή μας είναι να ασχοληθούμε με τα αισθήματα που υποβόσκουν κάτω από την ανάγκη για έλεγχο. Τα αισθήματα αυτά πιθανόν να συμπεριλαμβάνουν  κάποια μορφή φόβου.

Ο κόλακας

Η ανάγκη να ανταποκριθούμε στις προσδοκίες των πρώιμων αυταρχικών προτύπων μεταφέρεται και στην ενήλικη ζωή μας. Λυγίζουμε προς τα πίσω, προσπαθώντας να ανταποκριθούμε στις προσδοκίες της φίλης μας ή του φίλου μας, των συνομηλίκων μας, των συντρόφων μας και των εργοδοτών μας. Στην απελπισμένη ανάγκη μας να είμαστε δημοφιλείς και αποδεκτοί πουλάμε τον εαυτό μας φτηνά και αποστραγγίζουμε την ενέργειά μας. Δε λέμε «όχι» όταν πρέπει, αποδεχόμαστε δεσμεύσεις που θα έπρεπε να αρνηθούμε. Συντριβόμαστε από την κριτική και δεν είμαστε ικανοί να υπερασπιστούμε τον εαυτό μας όταν μας επιτίθενται. Ο κόλακας θέλει πάση θυσία να είναι αρεστός.

Τα εξαρτημένα άτομα αποτελούν αρχέτυπους κόλακες οι οποίοι βάζουν πάντα τους άλλους πριν από τον εαυτό τους και εξαρτούν το βαθμό αυτοεκτίμησης τους από τους άλλους. Πρόκειται για αυτοκαταστροφική, ακόμα και χειραγωγική συμπεριφορά.

Ο κριτής

Πρόκειται για την εσωτερική φωνή που μπορεί να γίνει ιδιαίτερα σαδιστική και που ποτέ δε σταματά να μας επικρίνει για τα ελαττώματα μας.

Σύμφωνα με τον κριτή έχουμε πάντα λάθος.

Ο κριτής μπορεί να μας κάνει να νιώθουμε μιζέρια, κατάθλιψη, να χάσουμε την αυτοπεποίθησή μας και τελικά να μας τρελάνει.

Η φωνή του αναγνωρίζεται αμέσως. Είναι σκληρή, επικριτική, πάντα μας λέει τι δεν πάει καλά μαζί μας και πώς θα έπρεπε να είμαστε.

Ένα ς τρόπος για να αντιμετωπίσουμε τον κριτή είναι να καταγράψουμε σε μια λίστα όλα αυτά που μας λέει ότι πρέπει να κάνουμε.  Θα μας βοηθήσει να συνειδητοποιήσουμε πως δεν υπάρχει τρόπος να ικανοποιήσουμε όλες αυτές τις απαιτήσεις που έχει ο κριτής από εμάς (στην πραγματικότητα είναι απαιτήσεις που έχουμε εμείς από τον εαυτό μας.)

Η αλήθεια είναι πως ο κριτής δεν ενδιαφέρεται για μας.  Δεν έχει καταλάβει πως είμαστε τέλειοι έτσι ή αλλιώς.

Ο οδηγός

Ο οδηγός ή εργασιομανής είναι η πλευρά του εαυτού μας που μας σπρώχνει να εργαζόμαστε ακόμα και όταν δεν υπάρχει ανάγκη. Πρόκειται για την πιο μανιακή προσωπικότητα. Το λιγότερο που μπορεί να μας κάνει ένας υπερδραστήριος οδηγός  είναι να μην αφήνει εμάς  ή τους ανθρώπους που ζουν κοντά μας να χαλαρώσουν και το χειρότερο να προκαλέσει έμφραγμα.

«Γίνε ο καλύτερος φίλος του εLαυτού σου» Louis Proto